Yevropaning yirik energetika kompaniyalari 2024 yilda qisqa muddatli foyda olish, iqlim bo‘yicha majburiyatlarni sekinlashtirish yoki hatto bekor qilish uchun neft va gazni ikki baravar kamaytirdi va bu o‘zgarish 2025 yilda ham davom etishi mumkin.
Rossiya-Ukraina mojarosidan keyin 2022 yilda energiya narxi oshganidan keyin butun dunyo hukumatlari toza energiya siyosatini ishlab chiqishni sekinlashtirgani va maqsadlarni kechiktirganligi sababli neft yirik kompaniyalari ish joylarini qisqartirishdi.
Toza energiyaga o'tishga katta sarmoya kiritgan Yevropaning yirik energetika kompaniyalari o'z aktsiyalari neft va gazga e'tibor qaratayotgan AQSh raqobatchilari ExxonMobil va Chevron kompaniyalaridan ortda qolganini ko'rdi.
Shu nuqtai nazardan, BP va Shell bu yil shamol va quyosh loyihalarini ishlab chiqish uchun milliardlab dollar sarflash rejalarini sezilarli darajada sekinlashtirishlarini va mablag'larni yuqori marjali neft va gaz loyihalariga o'tkazishlarini aytishdi.
Joriy oʻn yillikda qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqarishni 20-baravar oshirib, 50 gigavattga yetkazishni maqsad qilgan BP dekabr oyida deyarli barcha offshor shamol loyihalarini yapon generatori JERA bilan qoʻshma korxonaga birlashtirishini eʼlon qildi.
Bir vaqtlar dunyoning eng yirik energetika kompaniyasi bo'lishga va'da bergan Shell, asosan, yangi dengiz shamol loyihalariga sarmoya kiritishni to'xtatdi, Evropa va Xitoydagi energiya bozorlarini tark etdi va uglerod gazini kamaytirish maqsadlarini zaiflashtirdi.
Norvegiya davlati Equinor ham qayta tiklanadigan energiyaga sarflanishini sekinlashtirdi.
“Rossiya-Ukraina mojarosi kabi geosiyosiy notinchliklar neft narxlarining yuqoriligi va investorlarning umidlari o‘zgarib borayotgan bir sharoitda kompaniyalarning past uglerodli o‘tishga ustuvor ahamiyat berish rag‘batini zaiflashtirdi”, dedi Accela Research tahlilchisi Rohan Bouoter. Uning so'zlariga ko'ra, BP, Shell va Equinor 2024 yilda kam uglerodli xarajatlarni 8 foizga qisqartiradi.
Shell 2050 yilgacha emissiyani nolga teng energiya kompaniyasi bo'lishga sodiqligini va energiya almashinuviga sarmoya kiritishda davom etishini aytdi.
Equinor shunday dedi: "Ofshor shamol sanoati so'nggi bir necha yil ichida inflyatsiya, ko'tarilgan xarajatlar, ta'minot zanjiri to'siqlari va boshqa sabablar tufayli qiyin vaqtni boshdan kechirdi. Equinor bizning harakatlarimizni ehtiyotkorlik bilan va qat'iy bajarishda davom etadi ".
Neft kompaniyalarining ishdan bo'shatilishi iqlim o'zgarishini yumshatish harakatlari uchun yomon xabardir. Global issiqxona gazlari emissiyasi 2024-yilda eng yuqori darajaga yetishi kutilmoqda, bu esa rekord darajadagi eng issiq yil bo‘ladi.
2025 yil 3 trillion dollarlik energiya sanoati uchun yana bir notinch yil bo'ladi, chunki iqlimga shubha bilan qaraydigan Donald Tramp Oq uyga qaytib keladi. Dunyodagi eng yirik xom neft importchisi Xitoy o'zining sust iqtisodiyotini jonlantirishga harakat qilmoqda, bu esa neftga talabni oshirishi mumkin.
Yevropa Ukrainadagi urush va Germaniya va Fransiyadagi siyosiy notinchlik tufayli davom etayotgan noaniqlikka duch kelmoqda.
Bu keskinliklarning barchasi noyabr oyida Ozarbayjon poytaxti Boku shahrida boʻlib oʻtgan BMTning iqlim boʻyicha yillik konferensiyasida mezbon Prezident Ilhom Aliyev neft va gazni “Xudoning sovgʻasi” deb maqtaganida namoyon boʻldi.
Sammit iqlimni moliyalashtirish bo'yicha global kelishuvga erishdi, ammo hukumatlar neft, gaz va ko'mirdan voz kechish uchun birgalikda ishlashga umid qilgan iqlim himoyachilarining hafsalasi pir bo'ldi.
Energiya kompaniyalari Tramp AQSh boʻylab qayta tiklanadigan energiyaga sarmoya kiritilishiga turtki boʻlgan Prezident Baydenning yashil energiya siyosatini bekor qilish haqidagi vaʼdasiga amal qiladimi yoki yoʻqligini koʻrishadi.
Tramp AQShni global iqlim harakatidan olib chiqishga va'da berdi va yana bir iqlimga shubha bilan qaraydigan neft magnati Kris Raytni energetika vaziri etib tayinladi.
Eng yirik neft importchisi bo'lgan Xitoyda talabning o'sishi so'nggi yigirma yil ichida global narxlarning oshishiga olib keldi, biroq bu o'sish sekinlashmoqda va Xitoy iste'moli pasayib ketganining belgilari kuchaymoqda.
Ayni paytda, OPEK va uning yirik neft qazib oluvchi ittifoqchilari, Qo'shma Shtatlar boshchiligidagi boshqa mamlakatlar neft qazib olishni ko'paytirishi sababli, ishlab chiqarishni qisqartirishni bekor qilish rejalarini bir necha bor kechiktirdi.
Natijada, tahlilchilar kelgusi yilda neft kompaniyalari qattiqroq moliyaviy cheklovlarga duch kelishlarini kutishmoqda. London fond birjasi hisob-kitoblariga ko‘ra, G‘arbning beshta yirik neft kompaniyasining sof qarzi 2022-yildagi 92 milliard dollardan 2024-yilda 148 milliard dollarga ko‘tarilishi kutilmoqda.
